وقتي زندگيم را به فال سپردم

روان شناسان اجتماعي معتقدند که خرافات در جوامعي که سطح ناايمني و تنش در آن ها بالاست و نيز در جوامعي که عدم اطمينان و ابهام در آن ها زياد است، بيشتر ديده مي شود؛ علتش هم به طور کامل روشن است. فال و جادو و خرافات، آدم ها تلاش مي کنند با ساده سازي، علت اتفاقات را به گردن جايي، کسي يا کسان ديگري بيندازند و به عبارت ديگر، ديگران را عامل وقايع و رفتارها و پديده ها بدانند، مسئوليت را از گردن خودشان بردارند. همان طور که ديده مي شود در خرافات و جادو نوعي واسپاري وجود دارد. فردي که به جادو باور دارد و به جادوگر يا رمال مراجعه مي کند، حالا واقعي يا مجازي تا برايش کاري را هموار کند يا موضوعي را پيش بيني، جز واگذاشتن خودش و ناديده گرفتن اراده اش و در نتيجه تکيه کردن به قدرت فرد ديگري، هيچ کاري نمي کند و به نوعي مطيع جادوگر، فالگير يا رمال و در شيوه مدرنش برنامه نويس سايت مي شود!

بررسي هاي روان شناختي نشان مي دهد که در شرايط ويژه و مبهم، اين واسپاري و عدم قطعيت در تصميم گيري به بالاترين ميزان خود مي رسد.

به هر حال، ابهام موقعيت (از جمله موقعيت هاي فردي و اجتماعي)، مقدار تنش و فشار و اضطراب افراد و ترس و تشويش و بي اعتمادي شان را افزايش داده، آدم ها را مستعد ترديد و بي اختياري مي کند. بعضي از تحقيقات روان شناسي نشان مي دهد که زنان در موقعيت هاي ابهام، آسيب پذيري و حساسيت زيادتري نسبت به تشويش و اضطراب دارند و به همين دليل به دنبال فرد ديگري براي خروج از تنش و بي اعتمادي هستند و به سراغ جادو و خرافه مي روند.

چيزي که اين موضوع را تاييد مي کند بررسي هاي روان شناسي است. تحقيقات نشان داده که شيوع بعضي از اختلالات و مشکلات روان شناختي، از جمله اضطراب و مشکلات عاطفي در زنان بيشتر از مردان است؛ به همين خاطر آن ها براي کم کردن بار اين مشکلات به سراغ خرافه و رفتارهاي خرافي مي روند. مطالعات انجام شده در کشور درباره شيوع مشکلات روان شناختي نشان مي دهد که بعضي از اختلالات که زيربناي آن ها اضطراب است در خانم ها به مراتب بيشتر از آقايان است.

از نظر روان شناسي شخصيت هم مي توان به بررسي فراواني مکرر خرافات در جامعه پرداخت. يکي از ويژگي هاي شخصيتي، عاملي است به نام «کانون مهار» يا «جايگاه کنترل» در افراد. به طور کلي کانون مهار يا جايگاه کنترل، باور و اعتقاد به اين امر است که چه وقايع يا اتفاقاتي را که در زندگي تان پيش مي آيند، چه خوب و چه بد، حاصل تلاش يا عملکرد خود مي دانيد و کدام را نتيجه عمل ديگران يا شانس و اقبال.

از اين ديدگاه افراد دو گروه مي شوند؛ عده اي داراي کانون مهار داخلي اند و ديگران کانون مهار خارجي دارند. اگر معتقد باشيد مسئول هرچيزي که در زندگي تان روي داده، خودتان هستيد، کانون مهارتان داخلي است و خودتان بر زندگي تان کنترل داريد؛ ولي اگر بر اين باور هستيد که ديگران مسبب وقوع امور در زندگي شما هستند، کانون مهارتان بيروني است. فرض کنيد شما کنکور داده ايد و در کنکور رتبه خوبي هم آورده ايد، اگر کانون مهارتان داخلي باشد رتبه خوبتان را حاصل تلاش خودتان مي دانيد و به خود مي گوييد سعي و تلاش کردم و درس خواندم و قبول شدم؛ اما اگر کانون مهارتان خارجي باشد مي گوييد، چون کنکور امسال را ساده گرفتند، من رتبه آوردم و يا من شانسي قبول شدم وگرنه درس خواندن من که به درد کنکور نمي خورد (همين تحليل را مي توانيد درباره رتبه بد آوردن هم با توجه به جايگاه مهارتان داشته باشيد) به هر حال، مطالعات نشان داده افرادي که کانون مهار خارجي دارند، نسبت به خرافات و شانس و تصادف مستعدترند.

کساني که کانون مهار خارجي دارند در تلاش براي به دست آوردن تسلط بيشتر بر زندگي خود، به سمت خرافات مي روند، بخشي از علت اين که بعضي ها خرافاتي تر از ديگران هستند هم در اين واقعيت نهفته است که آن ها احساس مي کنند کنترل کمتري بر زندگي خود دارند. حالا فکرش را بکنيد که نگاه بعضي از آدم ها به خط هاي داخل فنجان و يا لود شدن صفحه اي از صفحات اينترنت است تا ببينند بالاخره خوشبخت مي شوند يا نه!