رفتارهاي پرخاشگرانه و عصبانيت در پسران و اضطراب در دختران شيوع بيشتري دارد... عظيمي مروي _ مهارت فرزندپروري يکي از اساسي ترين مهارت هايي است که والدين به هنگام تربيت و پرورش فرزندان خود بايد از آن آگاهي داشته باشند. بيراه نيست اگر بگوييم بيشتر والدين ايراني از اين مهارت ها سر رشته ندارند و اصول فرزندپروري را به طور سنتي و طبق ديده ها و شنيده هاي خود از نسل قبل فراگرفته اند.

 با پيشرفت علوم و روشن شدن نقش اين مهارت ها در تربيت فرزندان، کارشناسان و متخصصان علوم رفتاري هرچه بيشتر بر اهميت نقش والدين و کسب اطلاعات و دانش در بارور ساختن و شکل گيري شخصيت کودکان تاکيد مي ورزند.

 ازجمله مهم ترين مسائلي که والدين به ويژه در دوران نوجواني فرزندشان بايد نسبت به آن اطلاع داشته باشند، اختلالات اضطرابي است که در اين دوره بروز پيدا مي کند، چنان که دکتر مهدي تهراني دوست رئيس بيمارستان روزبه به ايسنا با اشاره به اين که در دوران نوجواني شايع ترين تغييرات خلقي بروز مي کند، اظهار مي کند: مشکلاتي چون افسردگي، عصبانيت، اضطراب و پرخاشگري در سنين نوجواني بيشتر بروز مي کند.مشکلات روان پزشکي در پسران شايع تر است اما به طور کلي مي توان گفت، رفتارهاي پرخاشگرانه و عصبانيت در پسران و اضطراب در دختران شيوع بيشتري دارد.

دکتر محمد قاضي، عضو هيئت علمي دانشگاه تهران و مشاور خانواده، درباره اضطراب به خراسان چنين مي گويد: اضطراب به خودي خود مفيد است زيرا اگر اضطراب نباشد انسان به مخاطره مي افتد.

اگر اضطراب نباشد، يک کودک ۵ ساله بي محابا راه مي رود و از پله مي افتد اما او با درک خطراتي که در محيط پيرامونش وجود دارد حواسش را جمع مي کند تا نيفتد. ما بزرگ ترها هم اگر اضطراب نداشته باشيم بدون توجه به خطرات عرض خيابان را طي مي کنيم. دانش آموز و دانشجو نيز بدون اضطراب نمي تواند درس بخواند و در تحصيل موفق باشد.

 بنابراين اضطراب به اندازه کافي ضرري ندارد اما اضطراب بيش از متوسط فلج کننده است و در عملکرد فرد اختلال ايجاد مي کند.گاه اضطراب با وسواس همراه مي شود و تمام زندگي فرد را تحت تاثير قرار مي دهد.

 کسي که وسواس دارد با اضافه کاري يا تکرار کارهاي مشابه در واقع تلاش مي کند اضطراب خود را فرو بنشاند و راه حل آن سرزنش کردن يا تذکر مدام نيست بلکه راه حل هاي خود را دارد که شامل دارو درماني و روان درماني به صورت هم زمان است. والدين بايد تلاش کنند آرامش را به فرزند مضطرب خود تلقين کنند و جو محيط خانواده را آرام نگه دارند. واقعيت اين است که در بسياري از خانواده ها علت پرخاشگري و عصبي بودن و حتي اضطراب فرزندان ريشه در رفتارهاي والدين دارد.

 غلامعلي افروز، رئيس سازمان نظام روان شناسي و مشاوره کشور، در اين باره به فارس مي گويد: در خانواده هايي که يکي از والدين يا هر دو نفر افرادي حساس و عصبي هستند، بچه ها نيز به شدت از حالات و رفتارهاي آنان متاثر مي شوند يا در خانواده هايي که پدر و مادر هر دو افرادي تنبيه گر يا پرخاشگر هستند، بچه هاي خانواده از آن ها تاثير مي پذيرند و دچار مشکلاتي نظير کم رويي، اضطراب، عصبانيت، گوشه گيري و اختلال کلامي مي شوند.

بنابراين رفتار بچه ها در واقع انعکاسي از مشکلات پدر و مادر است و درمان والدين منجر به بهبود وضعيت فرزندان مي شود.

از اين رو ريشه يابي اختلالاتي چون اضطراب و پرخاشگري که ممکن است در کودکان ۲ يا ۳ ساله طبيعي باشد، ضروري است؛ اين اختلال با آموزش والدين و شناسايي علت دقيق بروز آن در سال هاي بعد رفع مي شود. دکتر قاضي درباره علت بروز اختلالات اضطرابي در دوران نوجواني توضيح مي دهد: دقت کنيد که فقط درباره نوجواني کلمه بحران به کار مي رود. هرگز نمي گوييم بحران کودکي يا جواني بلکه مي گوييم بحران نوجواني. دوره نوجواني همراه با حساسيت ها و کنش هاي متفاوت از سوي فرد است.

او از دوران کودکي فاصله گرفته است و مي خواهد کودک نباشد اما هنوز هست و مي خواهد بزرگ باشد اما نيست. او بين اين ۲ دنيا گرفتار است و به علت تغييرات فيزيکي و هورموني با مسائل متعددي دست و پنجه نرم مي کند. او مي خواهد مثل بزرگ ترها رفتار کند اما فاقد مهارت هاي کافي است و از طرفي کودک هم نيست که بخواهد همه چيز را از اول ياد بگيرد، مجموعه اين عوامل زمينه ساز بروز اضطراب و اختلالات آن در نوجوان مي شود.

در اين موقعيت، محيط اجتماعي و فضايي که در آن بزرگ مي شود، نقش اساسي دارد. او به دنبال هويت خود است، مي خواهد احترام ديگران را جلب کند و اگر جامعه توانمندي و احترامي که نوجوان خواهان آن است، به او ندهد، دچار اضطراب خواهد شد.به نقل از ايلنا طي تحقيقات روان شناختي روي ۵ هزار کودک و نوجوان تهراني مشخص شد که ۲۵ تا ۵۰ درصد نوجوانان درجاتي از شکل افسردگي دارند و ۱۰ تا ۴۰ درصد آن ها اختلال اضطراب و افسردگي را هم زمان با هم بروز مي دهند.

حسين ابراهيمي مقدم مشاور خانواده با اشاره به انجام بررسي آثار روان شناختي و فيزيولوژيکي مصرف الکل و حشيش در نوجوانان به ايلنا مي گويد: بيشتر نوجوانان درگير مواد مخدر مشکلات مرتبط با مسائل تحصيلي، کشمکش هاي خانوادگي،آشفتگي هاي هيجاني، اختلالات اضطرابي و سابقه بيش فعالي در کودکي دارند.

 البته به نظر مي رسد يک الگوي پيچيده وجود دارد از جمله حساسيت هاي ژنتيکي و بيولوژيکي که فرد بيشتر از ديگران از مصرف مواد لذت مي برد و افسردگي و اضطراب را در فرد به صورت موقت تسکين مي دهد. براساس اين تحقيقات مصرف الکل علاوه بر مستي، آشفتگي حرکتي، شناختي، مشکلات قلبي، تنفسي مشکلاتي نظير خستگي، تهوع، اختلال در حل مسئله و قضاوت، نداشتن تعادل، تحريک پذيري، تکلم مغشوش و در مواردي اغما را به دنبال دارد.

 الکل منطقه اي به نام تشکيلات تورنيه اي(مشبک) را که نزديک پايه مغز است درگير مي کند و عملکرد گيرنده هاي گلوتامين را تحت تاثير قرار مي دهد به طوري که مصرف آن باعث مسدود شدن اين گيرنده ها و کم شدن گلوتامين و نيز کاهش استرس موقت و آرميدگي مي شود.اين روان شناس درباره مصرف حشيش مي گويد: مصرف مقدار متوسط آن آثار خفيف پديد مي آورد و نوجوانان چند ثانيه پس از استعمال آن حالت خارش، گيجي و منگي پيدا مي کنند و ۱۰ تا ۳۰ دقيقه پس از مصرف احساس کاهش اضطراب دارند. اما به تدريج از نظر انجام حرکات، تکلم و توانايي حل مسئله کند مي شوند که کندي در پاسخ هاي حرکتي و شناختي مي تواند توانايي فرد را در انجام دادن فعاليت هاي پيچيده ذهني مانند انجام تکاليفش مختل کند.

 به گفته اين مشاور خانواده الگوبرداري در ميان نوجوانان زياد شده است و اغلب نوجوانان از مصرف مواد مخدر انتظار مثبت دارند به طوري که انتظار دارند با مصرف مواد از حالت ناراحتي و عصبانيت خارج شوند و حتي برخي از آن ها احساس مي کنند که وارد يک گروه حمايتي يا يک باند مي شوند که از آن ها حمايت مي کند.

 دکتر قاضي در پايان تاکيد مي کند که درک نوجوان و پذيرش خلقيات، سرکشي ها و هيجانات او که همگي زودگذر است، تنها راهي است که مي توان او را در مواجهه با تبعات اختلالات اضطرابي کمک کرد.